JAN KASPROWICZ – OD KUJAW DO TATR

Pamiętam to wszystko -- te rowy,

Zarosłe łopianem, te miedze,

na których, bywało, ja siedzę

I rzucam listki głogu na wróżbę dni przyszłych,

na świat szczęścia nowy.

(Jan Kasprowicz, Pamiętam te piaski nad wodą)

Jan Kasprowicz (1860-1926), jeden z najwybitniejszych poetów polskich, dramaturg, krytyk literacki i teatralny, tłumacz, profesor Uniwersytetu Lwowskiego Jana Kazimierza, przyszedł na świat 12 grudnia 1860 we wsi Szymborze (dziś dzielnica Inowrocławia), w kujawskiej chacie, jako pierwsze z kilkanaściorga dzieci chłopa małorolnego. Przebył trudną drogę borykania się z nędzą, upokorzeniami ze względu na pochodzenie i nie zawsze przychylnymi niemieckimi nauczycielami podczas edukacji w gimnazjach w Inowrocławiu, Opolu, Raciborzu i Poznaniu oraz studiów w Lipsku i Wrocławiu, gdzie dodatkowych problemów przysporzyło mu związanie się ze środowiskiem socjalistycznym. W 1888 roku osiadł we Lwowie, gdzie ukończył studia, pracował w redakcjach „Kuriera Lwowskiego” i „Słowa Polskiego”, wreszcie doktoryzował się i objął katedrę literatury porównawczej na Uniwersytecie Jana Kazimierza, którego w latach 1921-22 był rektorem. Na kilka lat przed śmiercią zamieszkał na stałe na Harendzie koło Zakopanego. Tam zmarł 1 sierpnia 1926. Spoczywa w mauzoleum obok swego domu na Harendzie. Debiutował w 1878, jeszcze jako uczeń inowrocławskiego gimnazjum, sonetem Poranek zamieszczonym w gnieźnieńskim „Lechu”. W twórczości Kasprowicza można wyróżnić kilka nurtów, od naturalizmu (m.in. cykl sonetów Z Chałupy, dramat Świat się kończy), poprzez symbolizm (m.in. Miłość, Krzak dzikiej róży), katastrofizm (tom Ginącemu światu zawierający hymny Dies irae, Salome, Święty Boże, Święty mocny, Moja pieśń wieczorna) aż po franciszkanizm i prymitywizm ludowy (tomy Księga ubogich, Mój świat). Wystawa biograficzna „Jana Kasprowicza - życie i twórczość ” ilustruje bogatą historię losów poety od kujawskiej kolebki po tatrzański grób. Znalazły się na niej m.in. kopie rękopisów ze zbiorów muzeum, pierwodruki utworów (niektóre z dedykacjami autora), fotografie poety i jego rodziny, osobiste drobiazgi (m.in. zakopiańskie kożuszek i laska z monogramem). Ozdobą wystawy są portrety poety autorstwa współczesnych mu artystów Damazego Kotowskiego, Władysława Jarockiego, Wilhelma Miterskiego i Stanisława Ignacego Witkiewicza Witkacego. Szczególna pamiątką jest ufundowany w 1939 r. sztandar VIII Hufca Harcerzy z poznańskiej Wildy, projektu Władysława Jarockiego, z wymownym zdaniem „ Żyć warto jeśli twe serce ofiarnie dla Polski płonie”.